نشست «قیام سی تیر و جنبش کفن پوشان کرمانشاه در نهضت ملی شدن صنعت نفت»

کرمانشاه یکی از سه کانون اصلی مبارزه با استبداد و استعمار و مؤثر در قیام سی 1331 بود.

نشست «قیام سی تیر و جنبش کفن پوشان کرمانشاه در نهضت ملی شدن صنعت نفت» ازسوی انجمن ایرانی تاریخ مرکز استان کرمانشاه با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه رازی، مرکز مطالعات تاریخی (اسناد، آرشیو و موزه) و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی غرب کشور، روز چهارشنبه بیست و هشتم تیرماه در حوزه معاونت پژوهشی و در محل کتابخانه مرکزی و مرکز کرمانشاه شناسی دانشگاه رازی با حضور استاد هرمز بیگلری از کرمانشاه پژوهان و محققان تاریخ محلی کرمانشاهان، دکتر روح اله بهرامی عضو هیأت علمی گروه علوم تاریخی دانشگاه رازی و دکتر حسین علی بیگی به عنوان دبیر علمی نشست و با حضور جمعی از علاقه مندان به تاریخ معاصر و تاریخ کرمانشاهان  و اصحاب رسانه برگزار گردید.

در ابتدای نشست دکتر حسین علی بیگی به عنوان دبیر برنامه قیام ۳۰ تیر ماه ۱۳۳۱ را یکی از جنبش های مهم سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر ایران بیان کرد و گفتند: در این جنبش اراده مستقیم مردم به دنبال تأسیس و روی کار آمدن دولتی بود که مبتنی بر خواست آنها باشد از این رو به دنبال استعفای دکتر مصدق و روی کار آمدن احمد قوام مردم به خیابان ها ریخته و به وضع موجود اعتراض کردند که این موضوع آغاز تقابل مردم با حاکمیت بود که نتیجه آن زد و خورد های خیابانی و اعتصابات مردم در شهرهای مختلف به ویژه کرمانشاه بود. حجم اسنادی که در خصوص تحولات آن روز ها از جمله قیام مردم، شهدا، اعلامیه ها قابل ملاحظه است که بخشی از اسناد این واقعه را جناب دکتر بهرامی دانشیار گروه تاریخ دانشگاه رازی در قالب کتابی منتشر کرده است اما با این حال هنوز ابعاد مختلف این واقعه تاثیر گذار مغفول مانده و نیاز دارد اساتید، پژوهشگران و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی در این زمینه پژوهش های را به انجام برسانند. نکته قابل توجه در خصوص قیام ۳۰ تیر در کرمانشاه حضور اقشار مختلف مردم اعم از بازاریان، اصناف، روحانیون، کارگران شرکت نفت و جامعه زنان است.

در ادامه برنامه هرمز بیگلری از  پیشکسوتان عرصه تاریخنگاری محلی کرمانشاه که از شاهدان عینی حوادث و اتفاقات قیام سی تیر در کرمانشاه مطالب و خاطرات خود را آن روزها بیان نمودند.

 ایشان ابتدا به نقش و جایگاه دو رهبر ملی و مذهبی در هدایت نهضت ملی شدن صنعت نفت اشاره کردند و سپس به بیان و شرح رویدادهای معطوف به قیام سی تیر در کرمانشاهان پرداختند و اظهار داشتند که حرکت سی تیر دنباله تحولاتی بوده که ناشی از اختلاف میان نخست وزیر و در بار و چالش دکتر محمد مصدق با شخص شاه و اختیاراتی بود که به لحاظ قانونی بایستی به نخست وزیر واگذار می شده و همین امر، یعنی مداخلات شاه و دربار و عدم همراهی آنها با خواسته های قانونی دکتر مصدق باعث استعفای ایشان و صدور فرمان نخست وزیری قوام السلطنه از طرف شاه شده که با خطبه ها و واکنش های تند آیت الله کاشانی مواجه شد. ایشان اظهار داشتند پس اتخاذ مواضع آیت الله کاشانی در برابر مسئله نخست وزیری قوام، مردم نیز به تبعیت از ایشان در سراسر کرمانشاه بازارها را تعطیل کردند و از آنجا که آیت الله کاشانی در سال‌های نخست حکومت محمد رضاشاه و در جریان اشغال ایران بوسیله متفقین به کرمانشاه تبعید شده بود و مدتها در زندان حاجی آباد کرمانشاه تحت نظر بریتانیا بود ،مردم کرمانشاه از نزدیک با ایشان آشنا بودند و مواضع ضد استعماری ایشان را می شناختند.از طرفی کاشانی بخاطر همسویی قوام با سیاست های انگلیس و دربار ، سرسختانه به مخالفت با نخست وزیری ایشان بر خاست. مردم کرمانشاهان با اطاعت از آیت الله کاشانی در حمایت دولت مصدق بجد ایستادگی شور انگیزی کردند.

 در بخش دیگری از نشست دکتر روح اله بهرامی دانشیار گروه علوم تاریخی دانشگاه رازی و رئیس انجمن ایرانی تاریخ مرکز استان کرمانشاه به بررسی ابعاد مختلف قیام پرداختند.  

ایشان با ذکر مقدماتی به اهمیت تاریخ معاصر پیشامشروطیت و پس از آن به برخی از مهمترین تحولات اساسی جامعه ایرانی اشاره کردند و ضمن بیان تفاوت تحولات و رخدادهای این دو دوره به افزایش نقش و جایگاه اجتماعی جامعه و توده های مردم در مسائل تاریخی پس از روزگار انقلاب مشروطیت پرداختند و این موضوع را بسیار حائز اهمیت دانستند.

دکتر بهرامی بیان داشتند جنبش و قیام سی تیر از این حیث که توده های مردم در آن نقش موثر و مهمی ایفا کرده اند. از این حادثه به عنوان یکی از ممتاز ترین  تحرکات اجتماعی و جنبش‌های سیاسی و اجتماعی جامعه ایران قلمداد کردند.

ایشان بررسی و فهم این رویداد را در بستر تحولات تاریخ پس از مشروطیت و پررنگ شدن  نقش و حضور اجتماعی مردم در تاریخ معاصر ایران، بویژه پس از سقوط  دیکتاتوری رضاخانی اشاره کرد و به علل و عوامل موثر در شکل گیری قیام سی تیر و همچنین پیامدها و نتایج و اهمیت و جایگاه این قیام در تاریخ معاصر ایران اشاره کردند و اظهار داشتنند: این قیام از حیث موقعیت و شرایط جامعه ایرانی، از حیث ابعاد اجتماعی قیام، از حیث حضور و تنوع نیروهای اجتماعی و انسجام نیروهای ملی و مذهبی جایگاه مهمی در تاریخ ایران دارد. با قدرت و هماهنگی و همنوایی نیرو های اجتماعی و سیاسی جامعه و حضور توده ها در حمایت از نخست وزیری مصدق باعث استقرار مجدد دولت ملی مبتنی بر اراده ملی و نیرو های سیاسی و اجتماعی شد.

دکتر بهرامی در بخش دیگری از سخنانش به جایگاه کرمانشاه به عنوان یکی از سه کانون اصلی و موثر در قیام سی تیر پرداخت و اظهار داشت کرمانشاه در کنار آبادان و اصفهان از کانون‌های بسیار فعال در عرصه نهضت ملی نفت و قیام سی تیر بود.کرمانشاه قبل از خوزستان محل حفر نخستین چاه‌های نفتی ایران بود و پس از اهمیت یافتن نفت خوزستان همچنان مورد توجه بود و یکی از مهمترین و اولین پالایشگاه های نفتی در این منطقه تاسیس شده بود، نیرو های متعدد اجتماعی ملی، مذهبی،کارگری، احزاب و جریان‌های مختلف ،رهبران ایلات و عشایر متنفذ که مخالف نفوذ قدرت های خارجی بودند حضور فعال داشتند.از طرف دیگر در طی دوره حاکمیت رضاشاه بشدت سرکوب شده بودند و از این‌رو علاوه بر روحیات ضد استعماری،مخالف دیکتاتوری پهلوی بودند لذا کرمانشاه یکی از کانون‌های سرسخت در مبارزه با استبداد و استعمار بود و از این نظر حامی جدی دولت ملی و هوادار سرسخت آیت الله کاشانی بودند.

 نیروهای مذهبی کرمانشاه متاثر از مواضع مبارزه جویانه آیت الله کاشانی با ابتکار خاصی نهضت کفن پوشان کرمانشاه را پس از صدور فرمان نخست وزیری قوام تشکیل دادند. این حرکت به رهبری عده از فعالان سیاسی، مذهبی و اصحاب مطبوعات در 27 تیرماه شکل گرفت و بسوی طهران حرکت کرد. در مسیر راه ازصحنه، کنگاور و اسد آباد گذشتند و به همدان وارد شد و  عده ای از مردم و بازاریان همدان را با خود همراه ساختند و پس از عبور از شهر های قزوین و کرج جماعتی دیگری با آنها همراه شدند، در قلعه سنگی به محاصره  نیروهای نظامی اعزامی از تهران در آمدند.این حرکت در سرنوشت قیام بسیار تاثیرگذار بود

در بخش پایانی نشست استاد هرمز بیگلری و دکتر روح اله بهرامی پاسخگوی سؤالات خبرنگاران صدا و سیمای کرمانشاه، شرکت کنندگان حاضر در جلسه و فضای مجازی بودند.